Chromolithografie

Chromolithografie was een populaire techniek in de 19e eeuw voor het reproduceren van gekleurde drukwerken. De oorsprong van de techniek ligt in de ontdekking van de steendruk of lithografie door Aloys Senefelder in 1798 in München. Volgens de legende noteerde Senefelder een opdracht voor zijn strijkster op een kalksteen toen hij geen papier bij de hand had. Op die manier ontdekte hij de steendruk. Senefelder verfijnde de techniek en deze is sindsdien grotendeels hetzelfde gebleven.

Het proces van het produceren van een chromolithografie is vrij complex. Allereerst wordt de kalksteen gepolijst met fijn puimsteen en vervolgens verder bewerkt met vochtig zand totdat er een perfect glad oppervlak ontstaat.

De lithograaf tekent dan met een speciaal vet krijt of potlood de tekening in spiegelbeeld op de steen. De tekening zelf wordt zonder schaduwen of accentueringen op de lithografische steen of plaat aangebracht. Vervolgens wordt de steen bedekt met een oplossing van Arabische gom en salpeterzuur. Door deze behandeling worden de niet getekende delen geëtst en ontstaat er oplosbaar kalknitraat. De stenen worden vervolgens gewassen, waarbij de geëtste delen water absorberen, terwijl de met vet krijt getekende delen ondoordringbaar blijven. Nu kan er met een inktrol over de steen worden gegaan. De vette delen nemen inkt op, terwijl de vochtige delen de inkt afstoten. Op deze manier is de steen gereed voor het afdrukken.

Om meerkleurendrukken te maken, wordt het proces herhaald met verschillende stenen, waarbij elke steen een andere kleur vertegenwoordigt. Tegenwoordig kan de tekening ook fotomechanisch op een lichtgevoelige steen worden overgebracht, wat bekendstaat als fotolithografie. In een verdere ontwikkeling kan de steen worden vervangen door een metalen plaat van zink of aluminium.

Chromolithografie bood de mogelijkheid om kleurrijke en gedetailleerde afbeeldingen te produceren en werd veel gebruikt voor het drukken van prenten, boekillustraties, reclamemateriaal en ansichtkaarten. Het werd een populaire en wijdverbreide techniek in de 19e eeuw en het vroege 20e eeuw, maar verloor later aan populariteit door de opkomst van moderne druktechnieken. Niettemin blijft het een belangrijk onderdeel van de grafische geschiedenis en wordt het nog steeds gewaardeerd om zijn artistieke waarde en historisch belang.